Σαρακατσάνοι

Οι Σαρακατσαναίοι ή Σαρακατσάνοι, αποτελούν ένα επίσης σημαντικό μέρος του Καρδιτσιώτικου πληθυσμού. Είναι γνωστό ότι, εκτός από τη Θεσσαλία, Σαρακατσάνοι υπάρχουν σήμερα σε όλη τη Στερεά Ελλάδα, τη Μακεδονία, την Ήπειροι τη Θράκη αλλά και την Πελοπόννησο, όπως επίσης και στα νότια της Γιουγκοσλαβίας και της Βουλγαρίας. Οι Σαρακατσάνοι δεν έχουν κανένα κοινό με τους Βλάχους, με τους οποίους συχνά συγχέονται, το μόνο τους κοινό γνώρισμα είναι ότι τόσο οι Σαρακατσάνοι όσο και οι Βλάχοι ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την κτηνοτροφία. 406 Για την καταγωγή των Σαρακατσάνων υπάρχουν πολλές και ποικίλες εκδοχές. Κάποια από αυτές τους θέλει να κατάγονται από το Σακαρέτσι του Βάλτου, όπου έζησαν πολύ πριν αρχίσει η μετοίκησή τους σε άλλα σημεία της χώρας. Από το όνομα της περιοχής αυτής υποστηρίζεται ότι προέρχεται η ονομασία Σαρακατσάνοι. Σύμφωνα ωστόσο με μια άλλη εκδοχή οι Σαρακατσάνοι έλκουν την καταγωγή τους από το Συράκο της Ηπείρου, μια περιοχή στην οποία διέμεναν τα καλοκαίρια. Οι περισσότεροι ωστόσο από τους μελετητές θεωρούν ως τόπο καταγωγής των Σαρακατσάνων τα Άγραφα και υποστηρίζουν πως πρόκειται για νομάδες - κτηνοτρόφους των οποίων η οργάνωση, τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά, τα έθιμα και η ιστορία τους αποκαλύπτουν έναν λαό με υπερβάλλοντα πατριωτισμό. Όσον αφορά στην ετυμολογία της λέξης Σαρακατσάνος αναφέρεται επίσης πως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης οι κάτοικοι της περιοχής των Αγράφων, αντιτασσόμενοι στους Τούρκους κατακτητές, δεν πλήρωναν φόρους και για να διαφύγουν τις συνέπειες της στάσης τους αυτής, άρχισαν να μετακινούνται από τόπο σε τόπο, ντυμένοι στα μαύρα σε ένδειξη πένθους. Αυτός ήταν και ο λόγος που οδήγησε τους Τούρκους να τους ονομάσουν Καρά-κατσάν δηλαδή "μαύρους φυγάδες". Μια παρόμοια εξήγηση, που σχετίζεται δηλαδή με την ενδυμασία τους, δίνει και ο Β. Σκαφίδας, ο οποίος υποστηρίζει ότι οι Σαρακατσάνοι πήραν την συγκεκριμένη ονομασία επειδή φορούσαν μια λευκή φλοκάτη, η οποία στην κουτσοβλάχικη διάλεκτο ονομάζεται Σάρικα. Κάποιοι θεωρούν τους Σαρακατσάνους αρχαίο Ελληνικό φύλο, ενώ άλλοι μιλούν για πληθυσμιακή ομάδα που εμφανίστηκε κατά τη βυζαντινή περίοδο. Η οικονομική και κοινωνική ζωή των Σαρακατσαναίων ήταν οργανωμένη με ένα είδος συνεταιρισμού το «Τσελιγκάτο», για την καλύτερη παραγωγική συνεργασία και διάθεση των κτηνοτροφικών τους προϊόντων. Η διαβίωσή τους εξασφαλίζονταν στο «κονάκι», ένα καλύβι φτιαγμένο με σάλωμα. Η Σαρακατσάνικη οικογένεια ήταν πατριαρχική. Αυστηρή πειθαρχία και άγραφοι νόμοι όριζαν τη συμπεριφορά του κάθε μέλους της. Η εκπαίδευση τους ήταν στοιχειώδης, λόγω των συνεχών μετακινήσεών τους. Αλλά η πίστη τους στα θρησκευτικά και λατρευτικά έθιμα καθώς και στις παραδόσεις ήταν μεγάλη. Η χαρά και η λύπη ήταν συνυφασμένη με ένα μεγάλο κύκλο εκδηλώσεων και ιεροτελεστιών που τηρούσαν με ευλάβεια. Ο γάμος ήταν ένα πολυδιάστατο κοινωνικό φαινόμενο με ένα κύκλο πράξεων και συμβόλων. Οι χοροί τους, που χαρακτηρίζονται ως λεβέντικοι, έχουν την καταγωγή τους στον αρχαίο ελληνικό ρυθμό ενώ η φλογέρα ήταν το κατεξοχήν μουσικό όργανο του Σαρακατσάνου τσοπάνη. Τα έργα της λαϊκής τέχνης είναι εμπνευσμένα από την καθημερινή ζωή τους και έχουν πρακτική αξία όπως, τα υλόγλυπτα και τα υφαντά. Η χαρακτηριστική σοβαρότητα των σκούρων χρωμάτων στις φορεσιές και τα σχέδια στις μικρές ποδιές από χοντρό μάλλινο ύφασμα, ο ολοκέντητος κόκκινος φλάμπουρας του γάμου με θέματα αυστηρής συμμετρίας ανάμεσα και γύρω από τις τέσσερις γωνίες του σταυρού είναι μερικά από τα στοιχεία της Σαρακατσάνικης τέχνης. Η συμβολή των Σαρακατσαναίων στην επανάσταση του 1821 ήταν αποφασιστικής σημασίας. Πολλά είναι τα ονόματα Σαρακατσάνων αρματολών και κλεφτών. Αλλά και κατά το Μακεδονικό Αγώνα η συμμετοχή τους υπήρξε αμέριστη, επίσης αντιστάθηκαν σε όλους τους κατακτητές. Από το 1950 και μετά οι Σαρακατσιαναίοι άρχισαν να εγκαταλείπουν τα βουνά, εγκαταστάθηκαν σε πόλεις και χωριά και ασχολούνται με κάθε είδους επαγγέλματα.